بهترین ترکیب غذایی برای جوجه گوشتی در مناطق گرم
در مناطق گرمسیر، پرورش جوجه گوشتی به تنهایی چالش برانگیز است، چه رسد به تنظیم دقیق خوراک. گرمای شدید نه تنها رشد پرنده را کند می‌کند، بلکه خطر استرس حرارتی، کاهش مصرف خوراک و افزایش تلفات را نیز به همراه دارد. در این مقاله، به صورت مرحله به مرحله بهترین راهکارهای تغذیه ای برای مقابله با این چالش‌ها را بررسی می‌کنیم و ترکیب‌های پیشنهادی جیره غذایی را برای هفته‌های مختلف ارائه می‌دهیم.
چالش‌های تغذیه‌ای در پرورش جوجه گوشتی در اقلیم‌های گرم
اولین مسئله ای که در اقلیم‌های گرم مطرح می‌شود، کاهش مصرف دان است. جوجه‌ها به طور طبیعی در دمای بالا اشتهای کمتری دارند، و این کاهش اشتها به معنی کاهش دریافت مواد مغذی ضروری است. علاوه براین، گرما باعث افت عملکرد دستگاه گوارش می‌شود و جذب مواد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
دیگر چالش‌ها شامل موارد زیر است:
- افزایش مصرف آب و به دنبال آن رقیق شدن شیره‌های گوارشی
- افزایش استرس حرارتی ناشی از تولید حرارت متابولیک در هنگام گوارش
- احتمال بروز عدم یکنواختی رشد میان گله
- حساسیت بالاتر به کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی
ویژگی‌های دان مناسب برای کاهش استرس حرارتی و تلفات
برای کاهش تلفات و مقابله با استرس گرمایی، دان مصرفی باید ویژگی‌های خاصی داشته باشد:
- چگالی انرژی بالا: افزایش انرژی قابل متابولیسم بدون افزایش زیاد حجم خوراک
- چربی بیشتر و فیبر کمتر: چون چربی حرارت متابولیک کمتری تولید می‌کند
- پروتئین قابل هضم بالا: منابع باکیفیت پروتئین که باعث ایجاد آمونیاک کمتری شوند
- استفاده از آنزیم‌ها برای بهبود قابلیت هضم
- کاهش سطح پروتئین خام همراه با افزودن آمینو اسیدهای سنتتیک
همچنین فرم فیزیکی دان، استفاده از پلت با تراکم مناسب یا مش سبک وزن می‌تواند مصرف خوراک را بهینه تر کند.
ترکیبات پیشنهادی جیره غذایی برای هفته‌های مختلف در هوای گرم
جیره غذایی باید به صورت مرحله ای تنظیم شود تا در هر هفته نیازهای متفاوت پرنده تأمین گردد. در هفته‌های ابتدایی، تمرکز روی رشد سریع است، اما در دوره‌های بعدی باید کنترل انرژی و دمای بدن مد نظر قرار گیرد.
ترکیبات کلی پیشنهادی:
- هفته ۱ تا ۲: پروتئین بالا (۲۲-۲۳٪)، چربی متوسط، استفاده از ویتامین‌های محلول در آب
- هفته ۳ تا ۴: کاهش اندک در سطح پروتئین (۲۰-۲۱٪)، افزایش انرژی با افزودن روغن گیاهی
- هفته ۵ به بعد: انرژی بالا، پروتئین کمتر (۱۸-۱۹٪)، افزودن مکمل‌های معدنی و الکترولیت‌ها
نقش ویتامین‌ها، آنزیم‌ها و مواد معدنی در کنترل شرایط گرمایی
وجود ویتامین C و ویتامین E در جیره، از تخریب سلول‌های بدن پرنده در شرایط استرس گرمایی جلوگیری می‌کند. مواد معدنی مانند پتاسیم، سدیم، منیزیم در تنظیم فشار اسمزی و حفظ تعادل الکترولیتی اهمیت بالایی دارند. همچنین استفاده از آنزیم‌هایی مانند فیتاز و زایلاناز می‌تواند جذب بهتر مواد مغذی را به دنبال داشته باشد.
جدول جیره مرحله ای جوجه گوشتی در مناطق گرمسیر
| افزودنی‌ها | چربی (%) | پروتئین (%) | انرژی (کیلوکالری) | سن (هفته) |
| آنزیم‌ها، الکترولیت‌ها | 4 | 23 | 2950 | ۱-۲ |
| ویتامین C، مکمل معدنی | 5 | 21 | 3050 | ۳-۴ |
| ویتامین E، نمک‌های پتاسیم | 6 | 19 | 3100 | ۵-۶ |
افزودنی‌های ضد گرما: از الکترولیت‌ها تا ویتامین C
استفاده از افزودنی‌های ضد گرما به شدت توصیه می‌شود:
- الکترولیت‌ها مانند کلرید پتاسیم و بی‌کربنات سدیم برای تعادل آب و املاح
- ویتامین C برای مقابله با رادیکال‌های آزاد
- بتائین برای حفظ تعادل اسمزی سلول
- سلنیوم آلی برای پشتیبانی از سیستم ایمنی
این ترکیبات باید به صورت روزانه و در دوزهای مشخص به دان یا آب آشامیدنی افزوده شوند.
فرم فیزیکی خوراک در اقلیم گرم: پلت یا مش؟
در مناطق گرم، انتخاب بین پلت یا مش بستگی به امکانات فارم و سن پرنده دارد. پلت با اندازه مناسب برای هفته‌های میانی می‌تواند مصرف خوراک را افزایش دهد و پراکندگی جیره را کاهش دهد. اما در هفته‌های آخر یا شرایط بسیار گرم، مش نرم می‌تواند دمای متابولیک را کاهش داده و راحت تر هضم شود.
تفاوت خوراک پلت، مش و گرانولی در هر مرحله تغذیه‌ای
برنامه زمان‌بندی خوراک دهی در صبح زود و شب
برای کاهش گرمای تولیدی ناشی از گوارش، بهترین زمان برای خوراک دهی، صبح زود (قبل از طلوع) و پس از غروب آفتاب است. این روش باعث می‌شود که پرنده در ساعات گرم روز، فعالیت گوارشی کمتری داشته باشد و استرس کمتری را تجربه کند.
نقش تغذیه در حفظ یکنواختی رشد و کاهش تلفات در دمای بالا
تغذیه صحیح می‌تواند رشد یکنواخت بین پرندگان را تضمین کند. عدم یکنواختی رشد یکی از علل اصلی تلفات در هوای گرم است. با تنظیم دقیق جیره و استفاده از مکمل‌های لازم، می‌توان تفاوت وزنی بین پرندگان را به حداقل رساند و خطر بروز مرگ ناگهانی را کاهش داد.
بررسی ارزش غذایی خوراک مخصوص مناطق گرم (پروتئین، انرژی، چربی)
در مناطق گرم، تمرکز جیره باید بر انرژی بالا، چربی مفید، و پروتئین قابل هضم باشد. منابع پروتئین مانند کنجاله سویا با حرارت پایین فرآوری شده و پودر ماهی ترجیح داده می‌شوند. از روغن‌هایی مثل روغن کلزا یا روغن آفتابگردان می‌توان برای افزایش چربی مفید استفاده کرد.
مکمل‌های مفید برای کنترل استرس حرارتی در طیور
برخی از مکمل‌های کلیدی که در کاهش استرس حرارتی در طیور موثرند عبارتند از:
- پودر الکترولیت مخصوص طیور
- آنتی‌اکسیدان‌ها مانند توکوفرول
- خمیر پروبیوتیک برای بهبود جذب روده‌ای
- آمینواسید متیونین و لیزین برای حمایت متابولیکی
نکات مهم در جیره نویسی مناطق گرم برای فارم‌های صنعتی
در فارم‌های صنعتی مناطق گرم، جیره نویسی باید با دقت بالایی انجام شود. مهم ترین نکات عبارتند از:
- استفاده از آنالیز مواد اولیه و تطبیق آن با شرایط محیطی
- حذف مواد با فیبر بالا مانند سبوس
- افزایش چربی قابل هضم و کاهش پروتئین خام
- برنامه ریزی دقیق زمان خوراک دهی و بررسی بازخورد مصرف دان
مصرف آب و دان در دماهای بالای ۳۰ درجه؛ چه کنیم؟
در دمای بالای ۳۰ درجه سانتی‌گراد، مصرف آب به طرز چشمگیری افزایش می‌یابد. در این شرایط باید:
- آب همیشه خنک و در دسترس باشد
- از مکمل‌های الکترولیتی در آب استفاده شود
- دان با چربی بالا فرموله شود تا با حجم کمتر، انرژی بیشتری تأمین کند
- از خوراک دادن در ساعات گرم خودداری گردد
آنزیم‌های موثر در جذب بهتر مواد مغذی در گرما
آنزیم‌های تغذیه‌ای مانند فیتاز، زایلاناز، پروتئاز و بتاگلوکاناز می‌توانند کمک زیادی به جذب بهتر مواد مغذی در شرایط گرمایی کنند. با افزودن این آنزیم‌ها، تخمیر غیرمفید در روده کاهش یافته و انرژی بیشتری در دسترس پرنده قرار می‌گیرد.
تجربه فارم‌های جنوب ایران در تنظیم تغذیه در تابستان
در بسیاری از فارم‌های جنوب ایران مانند استان‌های خوزستان، هرمزگان و بوشهر، تنظیم تغذیه‌ای جوجه گوشتی در تابستان به صورت عملی اثبات شده است. این فارم‌ها اغلب از:
- دان سبک با چربی بالا
- استفاده گسترده از الکترولیت‌های محلول در آب
- خوراک دهی فقط در دو وعده شبانه روزی
- افزودن بتائین و پروبیوتیک‌ها
استفاده می‌کنند و توانسته اند میزان تلفات گرمایی را به کمتر از ۲٪ کاهش دهند.
