تفاوت بین استارتر، پیش دان و پس‌دان در صنعت مرغداری؛ راهنمای کامل تغذیه مرحله‌ای
پرورش طیور با استفاده از تغذیه مرحله ای (Phase Feeding) شامل سه فاز استارتر، پیش دان و پس دان، امکان تأمین دقیق نیازهای متابولیک هر دوره را می‌دهد و ضمن کاهش هزینه‌ها، افزایش راندمان فارم و تولید گوشت بدون چربی اضافه را ممکن می‌سازد . در فاز اول، خوراک استارتر با محتوای پروتئینی بالا و منابع قابل هضم، زمینه رشد اولیه و توسعه سالم سیستم گوارشی را فراهم می‌کند . سپس در پیش‌دان، با تنظیم مقدار پروتئین و انرژی، فرآیند تثبیت رشد و افزایش وزن کنترل می‌شود . در نهایت، پس‌دان با کاهش پروتئین و افزایش انرژی، موجب رسیدن به وزن نهایی مطلوب با کمترین ضایعات خوراک خواهد شد . مطالعات نشان می‌دهند که سیستم تغذیه سه مرحله‌ای می‌تواند هزینه خوراک را تا 5–10٪ کاهش دهد و مصرف خوراک کل را به حداقل برساند .
در تغذیه مرحله ای (Phase Feeding)، جیره مرغ گوشتی براساس سن پرنده به سه بخش تقسیم می‌شود تا در هر دوره، نیاز واقعی متابولیک با کمترین هدر رفت تأمین گردد . این روش ابتدا در پژوهش‌های جهانی به‌عنوان راهکاری برای کاهش هزینه های تولید و کاهش رسوب چربی معرفی شده است .
استارتر (0–3 هفته):
خوراک استارتر معمولاً شامل بیش از 50٪ ذرت، 30–40٪ کنجاله سویا و افزودنی‌های آنزیمی مانند پروتئاز و فیتاز است تا رشد اولیه و توسعه سیستم گوارشی تسریع شود . سطح پروتئین 22–25٪ و انرژی متابولیک حدود 3000–3200 کیلوکالری در کیلوگرم آن باعث افزایش اشتها و ظرفیت مصرف خوراک در جوجه های تازه هچ شده می‌گردد .
پیش‌دان (4–6 هفته):
در این فاز، محتوای پروتئین به 20–22٪ کاهش یافته و انرژی نزدیک 3175 کیلوکالری است تا تثبیت رشد و افزایش وزن کنترل شود و از ذخیره چربی غیرضروری جلوگیری گردد . ترکیب ذرت (61.5٪)، کنجاله سویا (27.5٪) و 5٪ پروتئین های جانبی مانند پودر مرغ آبزی، با 2٪ روغن سویا و ویتامین و مینرال‌ها، جیره ای اقتصادی و متعادل ایجاد می‌کند .
پس‌دان (7 هفته تا بازار):
خوراک پس‌دان با کاهش پروتئین به 18–19٪ و افزایش انرژی تا 3225 کیلوکالری، برای رسیدن به وزن نهایی و کاهش هزینه ها بهینه شده است . ترکیب معمول شامل 64٪ ذرت، 25٪ کنجاله سویا، 5٪ پودر مرغ‌آبزی و 2.5٪ روغن سویا است که بهترین ضریب تبدیل خوراک را تضمین می‌کند .
مزایای اصلی سیستم تغذیه مرحله ای عبارت اند از:
- کاهش هزینه خوراک تا 10٪ با تطبیق دقیق نیازهای پرنده در هر فاز .
- افزایش راندمان فارم و ضریب تبدیل بهتر با استفاده از خوراک پلت و ترکیب آنزیم‌های اختصاصی .
- کاهش اثرات زیست محیطی مانند انتشار NH₃ با افزایش تعداد فازهای تغذیه ای .
استارتر چیست و چرا برای رشد اولیه جوجه گوشتی اهمیت دارد؟
در فاز استارتر، جوجه ها از روز نخست تا پایان هفته سوم تغذیه می‌شوند که هدف اصلی، فراهم سازی پروتئین بالا و انرژی کافی برای رشد اولیه و توسعه سیستم گوارشی است .
- محتوای پروتئین: معمولاً بین 22–25٪ که از منابع با قابلیت هضم بالا مانند کنجاله سویا و پروتئین های حیوانی تأمین می‌شود .
- انرژی متابولیک: حدود 3000–3200 کیلو کالری در کیلوگرم برای تحریک اشتها و افزایش مصرف خوراک .
- سوپر استارتر: در 4 روز اول زندگی جوجه با ترکیبات ویژه (آنزیم پرو تئاز، فیتاز، پروبیوتیک ها) و منابع پروتئینی فوق العاده قابل هضم، بهبود تثبیت رشد و تقویت سیستم ایمنی را تسریع می‌کند .
این تغذیه تخصصی باعث می‌شود ساختار روده توسعه یابد و جذب مواد مغذی در مراحل بعدی با بهره وری بیشتری صورت گیرد.
مقاله: «خوراک مرغ گوشتی و سوپر استارتر؛ راهنمای جامع خرید، ترکیب و قیمت»
پیش‌دان؛ مرحله میانی تغذیه برای تثبیت رشد و افزایش وزن
مرحله پیش‌دان از هفته چهارم تا ششم دوره پرورش را شامل می‌شود و با هدف تثبیت رشد و کنترل افزایش وزن تنظیم می‌گردد:
- پروتئین: 20–22٪ برای ادامه رشد عضلانی بدون انباشت زیاد چربی .
- انرژی: حدود 3175 کیلوکالری در کیلوگرم برای حفظ تعادل بین رشد و مصرف خوراک .
- فیبر: افزایش جزئی برای بهبود عملکرد دستگاه گوارش و سلامت میکروبیوتا .
در این فاز، می‌توان آنزیم های آمیلاز و زایلا ناز را برای بهبود هضم نشاسته و NSP اضافه کرد که به افزایش راندمان فارم کمک می‌کند.
پس‌دان؛ فاز پایانی تغذیه برای رسیدن به وزن نهایی و کاهش هزینه‌ها
در دوره پس‌دان (از هفته هفتم تا زمان کشتار)، تمرکز روی وزن نهایی و کاهش هزینه‌ها است:
- پروتئین: کاهش به 18–19٪ تا هزینه خوراک کاهش یافته و از ذخیره چربی ناخواسته جلوگیری شود .
- انرژی متابولیک: افزایش به حدود 3225 کیلوکالری برای تکمیل رشد لاغر و بهبود ضریب تبدیل .
- فیبر و مواد معدنی: تنظیم دقیق برای سلامت استخوان و عملکرد مطلوب کبد .
این ترکیب نهایی تضمین می‌کند که پرندگان با حداقل ضایعات خوراک به وزن مطلوب دست یابند.
چرا استفاده مرحله‌ای از خوراک در پرورش جوجه ضروری است؟
- تطابق با نیازهای متابولیک: هر فاز نیازهای خاص خود را دارد و ارائه خوراک یکنواخت باعث هدررفت منابع در پرورش جوجه می‌شود .
- اقتصاد تولید: هزینه خوراک تا 70٪ هزینه کل تولید را تشکیل می‌دهد؛ تغذیه مرحله‌ای، هزینه هر کیلوگرم افزایش وزن را کاهش می‌دهد .
- حفظ سلامت گله: تغییرات تدریجی جیره به کاهش استرس تغذیه‌ای و بهبود سیستم ایمنی منجر می‌شود .
جدول زمان‌بندی استفاده از استارتر، پیش‌دان و پس‌دان در دوره پرورش
| انرژی (کالری/kg ) | پروتئین (%) | سن جوجه | مرحله |
| 3000-32000 | 22-25 | 0-3 هفته | استارتر |
| 3175 | 20-22 | 4-6 | پیش دان |
| 3225 | 18-19 | 7- پایان | پس دان |
مقاله دان آماده طیور
مقایسه ارزش غذایی (پروتئین، انرژی، فیبر) در هر مرحله خوراک
در استارتر، تأکید بر پروتئین بالا و انرژی متوسط است تا رشد اولیه سریع رخ دهد؛ در پیش‌دان، نسبت پروتئین و انرژی تنظیم شده تا تثبیت رشد صورت گیرد؛ و در پس‌دان با کاهش پروتئین و افزایش انرژی، هزینه‌ها کاهش و وزن نهایی بهینه می‌شود .
تفاوت استارتر با سوپر استارتر و کاربرد هر کدام در فارم‌ها
- استارتر معمولی: از روز اول تا 21 روزگی با مواد اولیه اقتصادی و آنزیم استاندارد .
- سوپر استارتر: فقط 0–4 روز اول، شامل پروتئین‌های بسیار قابل هضم، پروبیوتیک و آنزیم‌های پروتئاز و فیتاز برای رشد سریع و تثبیت زودهنگام روده .
استفاده از سوپر استارتر می‌تواند ضریب تبدیل را در هفته اول تا 5–8٪ بهبود دهد.
نقش نوع خوراک در ضریب تبدیل و افزایش راندمان فارم
- خوراک پلت: با کاهش ضایعات و یکنواختی دانه، مصرف و ضریب تبدیل فارم را بهبود می‌دهد .
- خوراک مش: مناسب جوجه‌های کوچک در استارتر برای تسهیل پرنده‌خواری و کاهش خفگی .
- خوراک گرانولی: ترکیبی از مزایای پلت و مش، حد فاصل پیش‌دان تا پس‌دان برای تعادل مصرف و ضریب تبدیل .
در مطالعات علمی افزایش رشد با خوراک پلت تا 10٪ نسبت به مش گزارش شده است.
آیا همه نژادهای مرغ به برنامه غذایی یکسان نیاز دارند؟
نیازهای نژادهای مرغ صنعتی، گوشتی و هیبریدی با هم تفاوت دارد و باید برنامه غذایی براساس وزن هدف و ژنتیک تنظیم شود. برخی نژادها در فازهای پایانی نیاز به انرژی بالاتر و برخی دیگر نیاز پروتئینی بیشتری دارند .
مزایای تعویض مرحله‌ای خوراک نسبت به استفاده از یک نوع دان
- بهینه‌سازی هزینه: کاهش مصرف خوراک گران‌قیمت در فازهای غیرضروری .
- تطابق با نیاز واقعی: جلوگیری از مصرف بیش از حد پروتئین و انرژی که به چربی‌سازی منجر می‌شود .
- کاهش آلودگی محیطی: مصرف بهینه خوراک به کاهش فضولات و بار آلی کمک می‌کند.
بهترین ترکیب آنزیم، ویتامین و مواد معدنی در هر مرحله تغذیه
| پس دان | پیش دان | استارتر | ماده مغذی |
| 20 KNU | 50KNU | 80 KNU | آنزیم پروتئاز |
| 600 FYT | 800 FYT | 1000 FYT | فیتاز |
| پایه | متوسط | بالاترین | ویتامین های B |
| 1.0-0.8 | 1.0-0.9 | 1.2-1.0 | کلسیم (%) |
| 0.40-0.35 | 0.45-0.40 | 0.50-0.45 | فسفر (%) |
نکات مهم هنگام تعویض خوراک و جلوگیری از شوک تغذیه‌ای
- تغییر تدریجی: ترکیب خوراک جدید و قدیم به‌صورت افزایشی در 10–14 روز از 10٪ تا 100٪ .
- یکنواختی اندازه ذرات: جلوگیری از انتخاب جزئی خوراک و افزایش ضایعات .
- مانیتورینگ گله: بررسی رفتار خوراک‌خوری و نشانه‌های سوءهضم یا استرس.
تفاوت خوراک پلت، مش و گرانولی در هر مرحله تغذیه‌ای
- پلت: افزایش مصرف و ضریب تبدیل بهتر بخصوص در پیش‌دان و پس‌دان .
- مش: مناسب استارتر برای جوجه‌های تازه هچ شده .
- گرانولی: حد وسط، تسهیل انتقال بین مش و پلت در مراحل مختلف .
مقاله دان آماده طیور جهان نما
با توجه به این راهنمای جامع و استناد به پژوهش‌های علمی، شما می‌توانید با تنظیم دقیق برنامه غذایی مرحله‌ای، رشد اولیه و وزن نهایی جوجه گوشتی را به حداکثر رسانده و راندمان فارم را ارتقاء دهید.
