خوراک جوجه گوشتی در هفته‌های مختلف؛ از استارتر تا فینیشر
در پرورش جوجه گوشتی، استفاده از تغذیه مرحله ای (Phase Feeding) از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این روش نه تنها باعث رشد بهینه و یکنواختی گله می‌شود، بلکه با کاهش تلفات و بهبود ضریب تبدیل فارم (FCR) اقتصادی، هزینه های تولید را کاهش می‌دهد. در این مقاله به بررسی کامل استارتر، پیش دان و فینیشر و زمان مناسب استفاده از هر یک، همراه با بررسی ترکیب مواد مغذی و برنامه غذایی استاندارد تفکیک شده به هفته‌ها، نقش سیستم ایمنی در هفته اول، تثبیت رشد در هفته دوم و سوم، افزایش وزن اقتصادی از هفته چهارم به بعد، تأثیر بافت خوراک و مقدار مصرف روزانه دان و نکات مهم در تعویض دان، همچنین تأثیر مکمل‌ها، آنزیم‌ها و ویتامین‌ها و تفاوت در اقلیم‌های گرم و سرد و تجربه فارم های موفق می پردازیم.
اهمیت تغذیه مرحله‌ای در پرورش اصولی جوجه گوشتی
استفاده از تغذیه مرحله‌ای به معنای ارائه دان با ترکیب متفاوت در مراحل مختلف رشد است تا نیازهای متغیر جوجه یک روزه برآورده شود. در هفته‌های آغازین، جوجه‌ها نیاز بیشتری به پروتئین و انرژی بالا دارند تا سیستم ایمنی و بافت‌های مختلف به سرعت تکامل یابد. در میانه دوره رشد، ترکیب دان به‌گونه‌ای تنظیم می‌شود که تثبیت رشد و یکنواختی گله حفظ شود. در انتهای دوره، ارائه فینیشر با کاهش تلفات و بهبود ضریب تبدیل باعث افزایش وزن اقتصادی می‌شود.
سلسله مراحل تغذیه مرحله‌ای نه‌تنها شرایط زیستی جوجه را بهبود می‌بخشد، بلکه با بهینه سازی استفاده از منابع، هزینه خوراک را کاهش می‌دهد.
معرفی خوراک‌های استارتر، پیش دان و فینیشر و زمان استفاده از آن‌ها
- استارتر: از روز اول تا پایان هفته اول (1–7 روزگی)
- پیش دان: از روز هشتم تا پایان هفته سوم (8–21 روزگی)
- فینیشر: از روز بیست و دوم تا پایان دوره (22–42 روزگی یا زمان کشتار)
در فاز استارتر، ترکیب دان دارای بالاترین سطح پروتئین (حدود 22-24 درصد) و انرژی است تا رشد بافت عضلانی و توسعه سیستم ایمنی بهینه شود. در فاز پیش دان، میزان پروتئین به 20-22 درصد کاهش می‌یابد تا رشد ثابت و یکنواختی گله ایجاد شود. در فاز فینیشر، پروتئین حدود 18-20 درصد تنظیم می‌شود و انرژی به نسبت بیشتری تأمین می‌گردد تا افزایش وزن اقتصادی بیشتر شود.
برنامه غذایی استاندارد جوجه گوشتی به تفکیک هفته
در اجرای تغذیه مرحله ای، هر هفتهٔ رشد جوجه گوشتی نیازمند دان مخصوص با ترکیب مغذی بهینه است تا حداکثر بازده و حداقل ضایعات حاصل شود.
- هفته اول (روز 1–10)
جوجه‌ها پری استارتر یا سوپراستارتر با پروتئین 22–24٪ و انرژی متابولیزه 2900–3000 کیلوکالری دریافت می‌کنند تا دستگاه ایمنی و دستگاه گوارش به‌سرعت تکامل یابد و توسعه سیستم ایمنی تحریک شود.
- هفته دوم (روز 11–20)
ادامه فاز پیش دان با پروتئین 21–22٪ و انرژی حدود 2850 کیلوکالری. در این دوره، افزودن مکمل‌های ویتامینی و پری‌بیوتیک‌ها به هضم بهتر مواد مغذی و کاهش تلفات کمک می‌کند.
- هفته سوم (روز 21–30)
جوجه وارد فاز میان دان می‌شود؛ پروتئین به 20–21٪ و انرژی به 2800–2850 کیلوکالری کاهش می‌یابد تا تثبیت رشد و یکنواختی گله حفظ شود. آنزیم‌های پروتئاز و آمیلاز برای بهبود جذب پروتئین و کربوهیدرات توصیه می‌شوند.
- هفته چهارم (روز 31–40)
فاز پس دان 1 آغاز می‌شود؛ پروتئین تنظیم شده در بازه 18–20٪ و انرژی به 3000 کیلوکالری کاهش می‌یابد تا افزایش وزن اقتصادی و بهبود ضریب تبدیل نهایی رقم بخورد.
- هفته پنجم به بعد (روز 31 تا کشتار، معمولاً 42 روزگی)
ادامه فاز پس دان 2 با پروتئین 17–18٪ و انرژی 3000–3100 کیلوکالری. در این مرحله، تنظیم نسبت چربی و فیبر برای توسعه متعادل توده عضلانی و چربی زیرپوستی ضروری است.
ترکیب مواد مغذی در هر مرحله و تأثیر آن بر رشد
ترکیب دقیق پروتئین، چربی و انرژی دان‌ها، رشد عضلانی و سلامت عمومی جوجه‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. جدول زیر خلاصه ای از مقادیر بهینه در هر فاز را نشان می‌دهد:
| انرژی (کی. کال / kg) | چربی (%) | پروتئین (%) | فاز |
| 3000-2900 | 6-5 | 24-23 | استارتر |
| 2850-2800 | 5.5-4.5 | 22-20 | پیش دان |
| 3000- 3100 | 5-4 | 20-17 | فینیشر |
تأثیر هر ماده مغذی:
- پروتئین: منبع اسیدهای آمینه ضروری برای سنتز عضلانی؛ افزایش درصد پروتئین در فاز استارتر منجر به رشد سریع بافت‌ها و تقویت سیستم ایمنی می‌شود.
- چربی: تأمین کننده انرژی فشرده؛ بافت چربی را برای حفظ دمای بدن و ساخت هورمون‌ها پشتیبانی می‌کند. چربی بیش از حد در فاز فینیشر کیفیت لاشه را کاهش می دهد.
- انرژی: رابطه مستقیم با ضریب تبدیل؛ انرژی کافی در تمام فازها مصرف خوراک بهینه و افزایش وزن مداوم را تضمین می‌کند.
عوامل کمکی:
- ویتامین‌ها و مینرال‌ها (کلسیم، فسفر، ویتامین E و سلنیوم) در فاز استارتر برای استحکام استخوان ها و تقویت سیستم ایمنی توصیه می‌شود.
- آنزیم‌ها و پروبیوتیک ها در فاز پیش دان به بهبود هضم نشاسته و پروتئین و ثبات فلور روده کمک می‌کنند.
- آنتی‌اکسیدان ها در فاز فینیشر برای کاهش استرس اکسیداتیو جوجه‌ها و بهبود کیفیت گوشت مؤثر است.
هفته اول: نقش استارتر یا سوپر استارتر در توسعه سیستم ایمنی
در هفته اول، جوجه‌ها به دان استارتر یا سوپر استارتر با سطح پروتئین 23-24 درصد و انرژی متابولیزه 2900-3000 کیلوکالری نیاز دارند. این ترکیب باعث بهبود توسعه سیستم ایمنی، کاهش مرگ ومیر اولیه و رشد سریع دستگاه گوارش می‌شود.
هفته دوم و سوم: پیش دان برای تثبیت رشد و یکنواختی گله
در هفته دوم و سوم، با ورود به فاز پیش دان، سطح پروتئین به 20-22 درصد و انرژی به حدود 2850 کیلوکالری کاهش می‌یابد. این امر باعث تثبیت رشد و توزیع یکنواخت جوجه ها در گله می‌شود. افزودن مکمل ها و آنزیم ها در این فاز به بهبود هضم و جذب مواد مغذی کمک می‌کند.
هفته چهارم به بعد: فینیشر برای افزایش وزن اقتصادی
از هفته چهارم تا پایان دوره، دان فینیشر با سطح پروتئین 18-20 درصد و انرژی 3000 کیلوکالری ارائه می‌شود. هدف اصلی این فاز افزایش وزن اقتصادی و بهبود ضریب تبدیل است. ترکیب دقیق چربی و انرژی و افزودنی‌های انتخابی بهینه، تأثیر مستقیمی بر سودآوری دارد.
تفاوت بافت خوراک (پلت، مش، آردی) در هر مرحله تغذیه
- پلت: مناسب برای فاز استارتر و فینیشر؛ جذب بهتر و کاهش ضایعات
- مش: اقتصادی تر، برای فاز پیش دان؛ تشویق به جویدن و بهبود دستگاه گوارش
- آردی: معمولاً در ترکیب با پلت یا مش برای تنوع، اما ضایعات بیشتری دارد
مقدار مصرف روزانه دان در هر فاز پرورش
| روزانه (گرم) | فاز پرورش |
| 40-30 | استارتر |
| 70-50 | پیش دان |
| 120-90 | فینیشر |
جدول درصد پروتئین، چربی و انرژی در مراحل مختلف خوراک
| انرژی (کی. کال) | چربی (%) | پروتئین (%) | فاز |
| 3000-2900 | 6-5 | 24-23 | استارتر |
| 2850-2800 | 5.5-4.5 | 22-20 | پیش دان |
| 3000 | 5-4 | 20-18 | فینیشر |
نکات تغذیه‌ای حیاتی در هنگام تعویض دان‌ها
- تعویض تدریجی: اضافه کردن 25% دان جدید به دان قدیمی در هر روز طی 3–4 روز
- نظارت بر مصرف: بررسی مصرف روزانه دان برای اطمینان از تطابق
- بهداشت آب: همزمان با تغییر دان، آب تازه و تمیز در دسترس باشد
تأثیر خوراک مرحله‌ای بر کاهش تلفات و ضریب تبدیل
اجرای دقیق فازبندی خوراک پلت باعث کاهش تلفات اولیه و ثانویه، بهبود ضریب تبدیل تا 1.6–1.8 و افزایش سودآوری می‌شود.
استفاده از مکمل‌ها، آنزیم‌ها و ویتامین ها در هر فاز
- فاز استارتر: ویتامین E و سلنیوم برای تقویت سیستم ایمنی
- فاز پیش دان: آنزیم‌های آمیلاز و پروتئاز برای هضم بهتر
- فاز فینیشر: مکمل کلسیم و فسفر برای سلامت استخوان
خوراک جوجه گوشتی در اقلیم‌های گرم و سرد چه تفاوتی دارد؟
- اقلیم گرم: افزایش الکترولیت ها و افزودن ضد استرس‌های گرمایی
- اقلیم سرد: افزایش انرژی دان و چربی برای حفظ دمای بدن
تجربه فارم‌های موفق در اجرای تغذیه سه‌مرحله‌ای
فارم‌های موفق با رعایت دقیق برنامه غذایی استاندارد و کنترل کیفیت دان، کاهش تلفات تا زیر 5٪ و ضریب تبدیل 1.65 را گزارش کرده‌اند.
سؤالات متداول درباره زمان و نحوه تعویض دان
- چه زمانی دان را تعویض کنیم؟
پایان هر فاز، به‌صورت تدریجی در 3–4 روز.
- نحوه مخلوط کردن دان‌ها؟
افزودن 25% دان فاز جدید به دان فاز قبلی هر روز.
- نظارت بر موفقیت تعویض؟
بررسی مصرف روزانه دان، وزن گیری هفتگی و کاهش تلفات.
