دان آردی یا پلت؟ مزایا و معایب برای تغذیه اولیه جوجه گوشتی
در صنعت پرورش طیور، تصمیم گیری درباره انتخاب فرم خوراک اولیه جوجه گوشتی، تأثیر مستقیم و قابل توجهی بر رشد، سلامت، هزینه‌ها و عملکرد کلی فارم دارد. در این میان، دو نوع اصلی خوراک یعنی دان آردی و دان پلت هرکدام مزایا و چالش‌های خاص خود را دارند. این مقاله با هدف ارائه نگاهی جامع و کاربردی به مزایا و معایب تغذیه اولیه با دان آردی یا پلت تدوین شده تا به مدیران فارم‌ها، متخصصان تغذیه و تولید کنندگان کمک کند انتخابی هوشمندانه و متناسب با اهداف تولیدی و شرایط فارم خود داشته باشند.
معرفی دو فرم خوراک رایج در صنعت طیور: پلت و آردی
در صنعت پرورش جوجه گوشتی، خوراک معمولاً به دو فرم اصلی ارائه می‌شود: خوراک آردی (Mash) و خوراک پلت (Pellet). هر کدام از این اشکال تغذیه، ویژگی‌های متفاوتی دارند که بر رفتار تغذیه‌ای، سرعت رشد و راندمان خوراک تأثیر می‌گذارد.
خوراک آردی شامل مخلوطی از مواد خام آسیاب شده بدون فرآیند فشرده سازی است که ظاهری نرم و پودری دارد. این نوع خوراک در فارم‌های سنتی و کوچک تر بیشتر دیده می‌شود.
در مقابل، خوراک پلت با اعمال فشار، گرما و رطوبت به مواد آسیاب شده، در قالب گلوله‌هایی فشرده در می‌آید. این فرآیند باعث افزایش تراکم انرژی، کاهش هدررفت و افزایش یکنواختی در خوراک رسانی می‌شود.
تفاوت‌های ساختاری، ترکیبی و عملکردی دان آردی و پلت
بررسی دقیق تر تفاوت‌های خوراک آردی و پلت نه تنها از منظر فیزیکی، بلکه از زاویه ترکیب مواد و عملکرد در بدن جوجه بسیار مهم است.
از نظر ساختار فیزیکی، خوراک پلت دارای تراکم بالا و اندازه یکنواخت تری نسبت به آردی است. این ویژگی موجب می‌شود جوجه‌های یک روزه بتوانند راحت تر آن را مصرف کنند، بدون اینکه ذرات ریزتر را کنار بگذارند یا از آن امتناع کنند.
از نظر ترکیب مواد مغذی، تفاوت زیادی در خود ترکیبات وجود ندارد، ولی فرآیند پلت سازی ممکن است منجر به از بین رفتن بخشی از ویتامین‌ها و افزودنی‌های حرارت پذیر شود، در حالی که خوراک آردی این مشکل را ندارد.
در زمینه عملکرد گوارشی و جذب مواد، خوراک پلت معمولاً جذب سریع تری دارد، اما برای سیستم گوارش نابالغ جوجه یک روزه ممکن است سنگین یا چالش برانگیز باشد، به ویژه اگر اندازه پلت بیش از حد بزرگ باشد.
بررسی علمی مزایا و معایب خوراک پلت و آردی در روزهای ابتدایی
در روزهای اولیه پرورش، نوع خوراک می‌تواند به شکل قابل توجهی بر شروع رشد، ایمنی، شکل گیری فلور روده و مصرف خوراک تأثیر بگذارد. مطالعات مختلف نشان داده‌اند که خوراک پلت باعث افزایش سرعت رشد و بهبود ضریب تبدیل غذایی در هفته اول می‌شود. اما این مزیت همراه با افزایش هزینه تولید خوراک و احتمال افت کیفیت برخی مواد حساس به حرارت نیز هست.
در مقابل، خوراک آردی ممکن است باعث کاهش رشد اولیه شود، ولی هضم مواد مغذی حساس و تعامل بهتر با پروبیوتیک‌ها را فراهم می‌کند. همچنین در فارم‌هایی که هنوز به تجهیزات پلت سازی یا اتوماسیون کامل دسترسی ندارند، استفاده از خوراک آردی گزینه‌ای منطقی تر و کم‌هزینه تر است.
انتخاب هوشمندانه فرم خوراک بر اساس هدف فارم و نژاد جوجه
هر فارم باید بر اساس نژاد جوجه، تجهیزات، بودجه، بازار هدف و راهبرد پرورشی خود، تصمیم به استفاده از پلت یا آردی بگیرد. برای مثال، فارم‌هایی با نژادهای سریع الرشد مانند راس یا کاب ممکن است در دوره آغازین نیاز به خوراکی با چگالی بالای انرژی داشته باشند که خوراک پلت این نیاز را بهتر تأمین می‌کند.
در حالی که فارم‌هایی که روی پایداری گوارش، کاهش استرس گرمایی و حفظ سلامت بلند مدت گله تمرکز دارند، ممکن است از خوراک آردی بهره بیشتری ببرند، به ویژه در مناطق گرمسیری یا با کیفیت پایین آب.
خوراک آردی؛ اقتصادی اما پرچالش در فارم‌های مدرن
مزایای خوراک آردی شامل هزینه پایین تر تولید، قابلیت افزودن آسان مکمل‌ها و آنزیم‌ها، و کنترل بیشتر بر کیفیت ریزمغذی‌ها است. با این حال، چالش‌هایی مانند عدم یکنواختی مصرف، احتمال جدا شدن ذرات مختلف، افزایش ضایعات خوراک و کاهش مصرف خوراک در گله‌های ضعیف تر می‌تواند بر عملکرد نهایی اثر منفی بگذارد.
خوراک پلت؛ افزایش رشد، کاهش اتلاف، جذب سریع‌تر
پلت باعث افزایش یکنواختی رشد، مصرف بالاتر خوراک و کاهش پرت خوراک در سالن می‌شود. این خوراک موجب می‌شود زمان دسترسی جوجه‌ها به مواد مغذی کاهش یافته و سرعت رشد افزایش یابد. همچنین با کاهش گرد و غبار، سلامت تنفسی بهتری برای گله فراهم می‌کند.
تاثیر نوع خوراک بر سیستم گوارش نابالغ جوجه یک‌روزه
در روزهای نخست، جوجه گوشتی یک روزه دارای سیستم گوارشی نابالغی است که هنوز آنزیم‌های کافی برای هضم مواد پیچیده را ندارد. در این حالت، خوراک پلت ریز (مینی پلت) می‌تواند گزینه ای بهتر از پلت‌های بزرگ و آردی‌های درشت باشد. اما خوراک آردی نیز با ساختار نرم خود، کمک به توسعه میکروفلور طبیعی روده کرده و زمینه را برای عملکرد بهتر در هفته‌های بعدی فراهم می‌کند.
مقایسه ضریب تبدیل غذایی در هفته اول بین پلت و آردی
ضریب تبدیل غذایی یا FCR (Feed Conversion Ratio) شاخص مهمی در ارزیابی کیفیت خوراک است. داده‌های مزرعه ای و آزمایشگاهی نشان می‌دهد که جوجه هایی که با خوراک پلت در هفته اول تغذیه می‌شوند، ضریب تبدیل غذایی بهتری دارند (در برخی مطالعات تا ۱۰٪ بهبود دیده شده است). این بهبود می‌تواند ناشی از مصرف یکنواخت تر خوراک، تراکم بالای انرژی و کاهش انرژی صرف شده برای جست وجوی خوراک باشد.
اما در صورتی که پلت‌ها به درستی تهیه نشده باشند یا کیفیت مواد اولیه ضعیف باشد، ممکن است FCR نه تنها بهبود نیابد بلکه بدتر هم شود.
چالش‌های ذخیره سازی، حمل و بهداشت در هر نوع خوراک
خوراک پلت به دلیل تراکم بالاتر و حجم کمتر، فضای کمتری در انبار و حمل ونقل اشغال می‌کند. همچنین گرد و غبار کمتری تولید می‌کند که از نظر بهداشتی نیز مزیت محسوب می‌شود.
در مقابل، خوراک آردی در معرض فاسد شدن سریع تر، جذب رطوبت، رشد قارچ‌ها و تخمیر ناخواسته قرار دارد و برای نگهداری آن باید دقت زیادی در دمای محیط و تهویه انبار صورت گیرد.
جدول مقایسه‌ای مشخصات فنی و تغذیه‌ای خوراک پلت و آردی
| خوراک پلت | خوراک آردی | ویژگی‌ها |
| بالاتر | پایین‌تر | هزینه تولید |
| بهتر و پایدارتر | نسبتاً ضعیف تر | ضریب تبدیل غذایی |
| بیشتر، با احتمال فساد کمتر | کمتر، با ریسک آلودگی بیشتر | پایداری در انبار |
| آسان‌تر، تحریک بیشتر به مصرف | گاهی دشوار برای جوجه‌های ضعیف | یافت پذیری توسط جوجه |
| کم تر | زیاد، به ویژه در خوراک دان باز | هدررفت خوراک |
| محدودتر به دلیل گرمای فرایند | زیاد و انعطاف‌پذیر | امکان افزودن مکمل‌ها |
| مثبت در سرعت جذب و رشد | مثبت در رشد میکروبی اولیه | تأثیر بر سلامت گوارش |
در پایان باید گفت که هیچ پاسخ قطعی برای این پرسش که «دان آردی یا پلت؟» وجود ندارد. انتخاب صحیح باید مبتنی بر تحلیل علمی، نیاز فارم، ویژگی نژاد، ظرفیت تولید و هدف اقتصادی باشد. اگرچه پلت در بسیاری از شرایط عملکرد بهتری دارد، اما آردی نیز در سیستم‌های خاص می‌تواند نتایج رضایت بخشی ارائه دهد. هوشمندی در انتخاب فرم خوراک، یکی از مؤثرترین عوامل موفقیت در پرورش جوجه گوشتی است.
