زنجیره تولید مرغ: مراحل، تکنولوژی و بهینه‌سازی
زنجیره تولید مرغ
تولید و پرورش مرغ به‌عنوان یکی از صنایع بسیار مهم در تولید گوشت سفید، ضمن کمک به اقتصاد کشور و مطرح بودن به‌عنوان دومین رتبه سرمایه‌گذاری در میان کلیه صنایع کشور، از اهمیت بسزایی برخوردار می‌باشد.
تولید مرغ در قالب زنجیره نقش بسزایی در تأمین نیازهای پروتئینی جامعه ایفا می‌کند و باتوجه به رشد مداوم و روزافزون تقاضا برای مصرف گوشت سفید، به ویژه مرغ، ضرورت تمرکز بر روش‌های نوین و بهره‌وری بالا استفاده از زنجیره تولید مرغ را دوچندان می‌کند.
زنجیره تولید مرغ متشکل از واحدهایی همچون؛ کارخانه جات خوراک دام و طیور، مزارع پرورش مرغ مادر؛ واحدهای جوجه‌کشی و تولید جوجه یک‌روزه، مزارع پرورش مرغ گوشتی، کشتارگاه‌های صنعتی طیور، واحدهای قطعه‌بندی، واحدهای بسته‌بندی و شبکه توزیع مرغ می‌باشد.
مراحل تولید مرغ در زنجیره تولید
زنجیره تولید مرغ را می‌توان به چند مرحله متمایز تقسیم کرد که هرکدام از این مراحل نقش مهمی در عرضه گوشت مرغ به بازار مصرف دارند.
بخش‌های اصلی زنجیره تولید مرغ :
- یک: اصلاح نژاد و ژنتیک
- دو: هچ و تولید جوجه
- سه: مزرعه جوجه‌های گوشتی
- چهار: تغذیه
- پنج: مدیریت بهداشتی
- شش: کشتار و فراوری:
- هفت: کنترل کیفیت:
- هشت: برش و بسته‌بندی:
- نه: توزیع و خرده‌فروشی:
- ده: در این مرحله نهایی، مصرف‌کنندگان فرآورده‌های گوشت مرغ را خریداری کرده و با روش‌های مختلف پخت آن را برای مصرف آماده می‌کنند.
اهمیت کنترل کیفیت در تولید مرغ
اجرای فرایند کنترل کیفی در راستای کاهش خطای تولید خوراک دام، طیور از جمله دغدغه‌های اصلی تولیدکنندگان و مدیران فنی خط تولید به‌عنوان اولین قدم در تولید مرغ باکیفیت می‌باشد.
بنابراین تولید خوراک باکیفیت ترکیبی از فرمولاسیون مناسب جیره و دقت در تولید خوراک دام است.
واحد کنترل کیفیت یک بخش مهم در صنایع غذایی و صنایع خوراک دام و طیور می‌باشد که وظیفه آن از ابتدای ورود مواد اولیه و حتی قبل از خرید مواد اولیه شروع و نهایتاً تا خروج محصول از کارخانه ادامه دارد و کیفیت محصول با فرض تکنولوژی مناسب و پرسنل ماهر مستقیماً وابسته به این قسمت می‌باشد و بدون داشتن بخش قوی کنترل کیفیت، عملاً مرغوبیت کالا غیرممکن است.
فرایند تولید مرغ گوشتی
در تولید مرغ گوشتی از جوجه‌هایی به‌اصطلاح جوجه‌های گوشتی استفاده می‌شود. برخی از نژادهای جوجه‌های گوشتی تجاری در سن چهار هفتگی به وزن کشتار می‌رسند. در ایران از چهار نژاد آرین، کاب، راس و پلاس برای تولید مرغ گوشتی استفاده
می‌شود.
در این فرایند توجه به موارد زیر حائز اهمیت می‌باشد:
1-خرید جوجه یک‌روزه گوشتی
2-دوره پرورش مرغ گوشتی
3-سالن پرورش مرغ گوشتی برای داشتن یک پرورش مطلوب
4-مدیریت تراکم گله مرغ گوشتی
5-مدیریت نور گله جوجه گوشتی
6-مدیریت سیستم تهویه مرغداری
7-مدیریت دما مرغداری
8-مدیریت رطوبت مرغداری گوشتی
9-روش‌های تغذیه مرغ گوشتی
10-بهداشت و جدول واکسیناسیون مرغ گوشتی
کاهش هزینه‌ها در زنجیره تولید مرغ
حلقه‌های هفت‌گانه زنجیره در تولید مرغ، شامل واحد تولید خوراک، واحد پرورش، کشتارگاه، واحد بسته‌بندی، نیروی انسانی متخصص، عرضه مستقیم و صادرات، حذف واسطه‌های اضافی و کاهش هزینه‌ها را موجب می‌شود.
وقتی مراحل تولید، کشتار و بازار، جداگانه فعالیت کنند، هر بخش به دنبال منافع خود است. با هم بودن این مراحل در قالب زنجیره، علاوه بر کاهش هزینه‌ها، بهره‌وری را هم‌افزایش می‌دهد.
بهره‌وری در تولید مرغ
چهار عامل دان، نیروی کار، بهداشت، و جوجه یک‌روزه تأثیر معنی‌داری بر تولید داشته و در بین این عوامل، دان طیور با داشتن بالاترین ضریب (حدود 64%) موثرترین و بعد از آن جوجه یک‌روزه با ضریب حدود(24%) و سایر عوامل در مراتب بعدی اهمیت قرار دارند.
راهکارهای بالابردن سطح بهره‌وری در تولید مرغ :
- انتخاب نژاد مناسب
- مدیریت تغذیه
- مدیریت بهداشتی
- مدیریت استرس
- فناوری‌های مدرن
نقش تکنولوژی در بهینه‌سازی در تولید مرغ
ورود تکنولوژی‌های نوین به‌خصوص هوش مصنوعی چشم‌اندازی روشن برای مرغداران فراهم خواهد کرد و عملیات مرغداری و برداشت فرآورده‌های مرغی را به ساده‌ترین شکل ممکنه بدون نیاز به حضور اپراتورها در داخل مرغداری ممکن می‌سازد.
مکانیزه‌کردن خط تولید جوجه‌های یک‌روزه یکی از کلیدی‌ترین تکنولوژی تاریخ بشریت می‌باشد چرا که در این روش سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی به‌صورت گسترده‌ای عمومی‌سازی شد و در نتیجهٔ آن شرکت‌های فناوری امکان استفاده از این قابلیت را در تجهیزات مختلف صنعتی و نیمه‌صنعتی پیدا کردند و یکی از این پیشرفت‌ها در صنعت مرغداری می‌باشد.
اهمیت مدیریت کیفیت در زنجیره تولید مرغ
مدیریت کیفیت زنجیره تأمین و تولید مرغ عبارت است از فرایند برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل عملیات مرتبط با زنجیره تأمین در بهینه‌ترین حالت ممکن.. مدیریت کیفیت زنجیره تأمین همچنین یک رویکرد یکپارچه‌سازی برای برنامه‌ریزی و کنترل مواد یا اطلاعات به شمار می‌رود که از تأمین‌کنندگان تا مشتریان را شامل می‌شود.
- مزایای کنترل کیفیت زنجیره‌های تولید گوشت مرغ:
- کاهش قیمت تمام شده محصول بدلیل مدیریت واحد و کاهش هزینه
- توان بازاریابی و تولید مرغ سایز و باکیفیت
- تولید و صادرات بر اساس سفارش مشتری
- فراهم نمودن امکان عرضه مداوم و پایدار مرغ با شرایط بازارهای هدف
- بکارگیری تکنولوژی‌های نوین و افزایش کارایی منابع
- استفاده از برند خاص برای صادرات و افزایش کارایی منابع
تأثیرات استفاده از تکنولوژی در تولید مرغ
استفاده از سامانه‌های خودکار غذادهی و آب‌دهی برای دام‌ها و طیور، زمان و هزینه را کاهش داده و باعث به حداقل رسیدن ضایعات و افزایش بهره‌وری می‌شود. همچنین، استفاده از سامانه‌های هوشمند برای کنترل دما، رطوبت و برق مصرفی، باعث بهبود شرایط زیست‌محیطی محل پرورش و کاهش هزینه‌های انرژی می‌شود.
علاوه بر این موارد، استفاده از روش‌های پزشکی و تشخیصی جدید می‌تواند سلامت دام‌ها و طیور و کاهش نیاز به آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای شیمیایی را به همراه داشته باشد
بررسی بازار و تقاضای زنجیره تولید مرغ
نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که بیشترین رقابت در حلقه کشتار و بسته‌بندی صنعت گوشت مرغ در کشور است. امید است که با افزایش شفافیت در زنجیره تأمین گوشت مرغ کشور به توزیع مناسب رقابت در حلقه‌های زنجیره تأمین گوشت مرغ در کشور کمک شود.
