زنجیره یکپارچه تولید گوشت مرغ: فرایند، تکنولوژی‌ها و بهینه‌سازی
زنجیره یکپارچه تولید گوشت مرغ
تولید گوشت مرغ در قالب زنجیره نقش بسزایی در تأمین نیازهای پروتئینی جامعه ایفا می‌کندو باتوجه‌به رشد مداوم و روزافزون تقاضا برای مصرف گوشت سفید، به‌ویژه مرغ، ضرورت تمرکز بر روش‌های نوین و بهره‌وری بالا استفاده از زنجیره تولید مرغ را دوچندان می‌کند.
حلقه‌های زنجیره تولید گوشت شامل: کارخانه‌های خوراک دام و طیور، مزارع پرورش مرغ مادر، واحدهای جوجه‌کشی و تولید جوجه یک‌روزه، مزارع پرورش مرغ گوشتی، کشتارگاه‌های صنعتی طیور، واحدهای قطعه‌بندی، واحدهای بسته‌بندی و شبکه توزیع می‌باشد.
مراحل مختلف تولید گوشت مرغ
پس از انتخاب جوجه‌های باکیفیت که از نظر ژنتیک اصلاح شده و از نظر بهبود کیفیت و کارایی مورد تأیید قرار گرفته‌اند به مزارع پرورش جوجه هی گوشتی انتقال پیدا می‌کنند، در این مزارع با کنترل سیستم‌های تهویه، گرما و سرما مناسب و مطلوب نگه‌داشتن محیط رشد، جوجه را تا رسیدن به وزن موردنظر در شرایط استاندارد نگهداری می‌کنند.
در مزارع پرورش جوجه‌های گوشتی با رژیم غذایی مناسب که حاوی منابع پروتئینی، ویتامین‌ها و مواد معدنی لازم جهت رشد سالم مرغ‌ها و با مدیریت بهداشتی که بر سلامت گله اعمال می‌شود اطمینان لازم برای سالم ماندن پرندگان حاصل می‌شود.
سپس جوجه‌های رسیده به وزن مطلوب به کشتارگاه و کارخانه‌های فراوری منتقل می‌شوند؛ پس از مراحل شستشو، لاشه‌های سرد شده توسط بازرسان کنترل کیفیت بازرسی و پردازش می‌شوند تا گوشت مرغ با استانداردهای ایمنی و کیفیت مطابقت لازم را داشته باشند.
برش و بسته‌بندی گوشت مرغ و همچنین تولید محصولات فراوری شده از دیگر اقدامات تکمیلی این زنجیره می‌باشد که با انتقال به مراکز فروش از قبیل مراکز پروتئینی، سوپرمارکت‌ها و رستوران‌ها و…. توسط شبکه توزیع، چرخه تولید گوشت مرغ به پایان می‌رسد.
استفاده از تکنولوژی در تولید گوشت مرغ
استفاده از تکنولوژی‌های نوین در تولید گوشت مرغ، می‌تواند بهبود کیفیت گوشت و سلامت محصول را ارتقا و تضمین نماید. تکنولوژی‌های نوین می‌تواند ضمن تلفیق‌شدن با حوزه زیست‌محیطی اتفاقات خوبی را رقم بزنند و نوع مصرف گوشت مرغ دچار تحول نمایند. این تکنولوژی‌ها بر اقتصاد، ارزش‌ها، هویت‌ها، و امکانات نسل‌های آینده تأثیر بسزایی خواهد گذاشت.
بهبود عملکرد و بهره‌وری، کاهش هدررفت منابع، بهبود شرایط پرورش دام، بهبود کیفیت محصولات و مدیریت دقیق تولید از مزایای استفاده از تکنولوژی‌های نوین در تولید گوشت مرغ می‌باشد.
اهمیت بهداشت در تولید گوشت مرغ
مقدمه:
گوشت برای انسان، یک منبع پروتئینی بسیار مهم است. در گوشت مرغ، مواد معدنی و ویتامین‌های مختلفی وجود دارد. به‌علاوه انرژی لازم برای بدن با خوردن گوشت فراهم می‌شود. ارزش پروتئین گوشت نسبت به پروتئین گیاهی بیشتر است. به‌علاوه، گوشت مرغ از مهم‌ترین و پر مصرف ترین گوشت ها در سبد خانوارها محسوب ودربرنامه غذایی انسان اهمیت ویژه ای دارد. گوشت ماده غذایی است که خیلی زود آلوده و فاسد می‌شود. اگر درهرکدام از مرحله های تولید، کشتار، بسته‌بندی، فرو ش و نگهداری و مصرف، بهداشت گوشت رعایت نشود، موجب بیماری و مسمومیت درانسان می‌شود.
به‌علاوه بعضی از بیماری‌های مشترک انسان و دام، از راه گوشت آلوده یا گوشت حیوان بیمار به انسان منتقل می‌شوند.
رعایت بهداشت در نگهداری و مصرف گوشت موجب سلامت افراد خانواده می‌شود. گوشت سالم تنها از طریق دام سالم تهیه می‌شود.
گوشت دام‌هایی که در کشتارگاه‌های مجاز و بهداشتی ذبح می‌شوند، قابل‌مصرف است. زیرا در این مکان‌ها، دام قبل و بعداز کشتار به‌وسیله دامپزشک و کارشناس‌های بهداشت کنترل می‌شود.
اگر دردام و گوشت آن آسیب یا بیماری دیده شود، از مصرف آن جلوگیری می‌کنند.
کشتارهای غیربهداشتی، بیشتروقت‌ها در جاهای آلوده و کثیف به‌وسیله افراد ناآگاه انجام می‌شود. بر این کشتارها هیچ‌گونه بازرسی و نظارت بهداشتی وجود ندارد؛ بنابراین امکان آلودگی گوشت بسیار زیاد است. گاهی ممکن است که دام به‌صورت بهداشتی ذبح شود، اما در هنگام حمل‌ونقل، گوشت آلوده شود. این آلودگی در فصل گرما و هنگام گردوغبار بیشتر است.
باتوجه‌به اینکه گوشت مرغ دارای بیشترین سرانه مصرف‌کنندگان می‌باشد لزوم رعایت بهداشت در تولید گوشت مرغ را دوچندان می‌کند.
کاهش هزینه‌ها در زنجیره تولید گوشت مرغ
عوامل بسیاری در کاهش هزینه‌های تولید گوشت مرغ دخیل هستند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به واحدهای مرتبط در زنجیره مرغ، شامل واحد تولید خوراک، واحد پرورش، کشتارگاه، واحد بسته‌بندی، نیروی انسانی متخصص، عرضه مستقیم و صادرات، حذف واسطه‌های اضافی اشاره کرد که کنترل و نظارت دقیق بر هر یک از این واحدها در نهایت منجر به کاهش هزینه‌های تولید گوشت مرغ در زنجیره خواهد شد.
چالش‌های زنجیره تولید گوشت مرغ و راهکارها
در سالهای اخیر قیمت تمام شده گوشت مرغ افزایش‌یافته است که نهایتاً رفاه مصرف‌کنندگان را به خطر انداخته است؛ از سوی دیگر افزایش قیمت نهاده‌ها مشکلات بی‌شماری برای تولیدکنندگان به وجود آورده است. باتوجه‌به مشکلاتی که در طول زنجیره تأمین این محصول وجود دارد و باتوجه‌به زیاد بودن فعالان و عوامل درگیر در این زنجیره و با بررسی و تحلیل این چالش‌ها راهکار تخصیص ارز ارزان‌قیمت به واردات نهاده‌های دامی، سرمایه‌گذاری بیشتر در فناوری‌های نوین برای تولید نهاده‌های دامی در داخل کشور پیشنهاد می‌گردد.
کنترل کیفیت در تولید گوشت مرغ
اجرای صحیح فرایند کنترل کیفی و کاهش خطا در تولید گوشت مرغ، کمک به حفظ کیفیت و اعتماد مشتریان زنجیره می‌کند. مدیران فنی مجموعه در راستای کاهش‌دادن ضریب خطا در تمامی مراحل تولید محصولات، با استفاده از در اختیار داشتن ابزارهای کنترل کیفی و تکنولوژی مناسب و همچنین اعمال پیشنهادات راهبردی، مرغوبیت گوشت مرغ تولیدی را تضمین می‌نمایند.
مزایای تکنولوژی‌های نوین در تولید گوشت مرغ
فناوری‌ها و تکنولوژی‌های نوین می‌توانند بهبود و بهینه‌سازی عملکرد و مدیریت در زنجیره تولید گوشت مرغ را تسهیل کنند و همچنین استفاده از تکنولوژی‌های نوین در این صنعت می‌تواند بسیار راهگشا بوده و نقش بسزایی در رشد و ارتقا هر چه‌بهتر این حوزه ایفا کند.
در این راستا استفاده از تکنولوژی‌های نوین در تولید گوشت مرغ مزایای زیر را به همراه خواهد داشت:
بهبود عملکرد و بهره‌وری
بهبود شرایط پرورش دام
کاهش هدررفت منابع
بهبود کیفیت محصولات
مدیریت دقیق تولید
نوآوری‌های جدید در تولید گوشت مرغ
برخی از انواع فناوری‌های نوین که در تولید گوشت مرغ مورداستفاده قرار می‌گیرند عبارت‌اند از:
1. سامانه‌های سنسوری و اینترنت اشیا
2. هوش مصنوعی
3. محاسبات ابری
به‌طورکلی، این فناوری‌های نوین می‌توانند به بهبود کارایی، کاهش هدررفت منابع و بهبود سلامت محصول کمک شایان توجهی بکنند.
راهکارهای بهبود بهره‌وری در زنجیره تولید گوشت مرغ
زنجیره تولید گوشت مرغ با دریافت اطلاعات دقیق از تمامی بخش‌های تولید و بررسی دقیق و کامل داده‌ها توسط نیروی انسانی متخصص، سعی در بالاتر بردن سطح کارایی خود می‌نماید. ارزشیابی نقاط قوت و ضعف هر یک از واحدهای زنجیره تولید گوشت مرغ و تصمیم‌گیری بر اساس داده‌ها و اجرای دقیق در خط تولید نهایتاً منجر به بهبود بهره‌وری در زنجیره تولید گوشت مرغ می‌گردد.
نقش تکنولوژی در بهینه‌سازی تولید گوشت مرغ
صنعت پرورش مرغ گوشتي يكي از زیربخش‌های مهم كشاورزي كشور است كه از كشاورزي دهقاني و سنتي فاصله گرفته و توانسته است با جذب سرمايه هاي فراوان و به‌کارگیری فناوري هاي روز جهان جايگاه ویژه‌ای در توليد و اشتغال بخش كشاورزي پيدا كند. به همين سبب، اين صنعت نيازمند پيروي از روش هاي مديريتي نوين و مطابق با اصول اقتصادي و مديريتي جهت تأمين بيشترين بازده نيز مي باشد. امروزه هدف مرغداران، به‌دست‌آوردن حداکثر تولید با کمترین هزینه است.
با مدیریت صحیح و برنامه‌ریزی اصولی در جهت بهره گیری مطلوب از تکنولوژی روز دنیا و از منابع موجود در زنجیره تولید گوشت مرغ، می‌توان بهره وری عوامل تولید در این بخش را بهبود بخشید و بدین ترتیب بخش اعظمی از نیازهای پروتئین جامعه را مرتفع ساخت و ارز حاصل از صرفه‌جویی در نهاده‌های وارداتی و همچنین صرفه‌جویی ارزی به‌خاطر عدم واردات گوشت مرغ را در مسیر سرمایه‌گذاری، جهت توسعه کشور استفاده نمود. به‌کارگیری بیوتكنولوژي در تولید گوشت مرغ، دسترسي به محصول بالاتر و اقتصادي تر را منجر می‌گردد.
اهمیت مدیریت کیفیت در زنجیره تولید گوشت مرغ
مدیریت کیفیت زنجیره تأمین و تولید گوشت مرغ عبارت است از فرایند برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل عملیات مرتبط با زنجیره تأمین در بهینه‌ترین حالت ممکن. مدیریت زنجیره تأمین دربرگیرنده تمامی جابه‌جایی‌ها و ذخیره مواد اولیه موجود در حین کار و محصول تمام شده از نقطه شروع تا نقطه پایان مصرف است.
این مدیریت کیفیت زنجیره تأمین همچنین یک رویکرد یکپارچه‌سازی برای برنامه‌ریزی و کنترل مواد یا اطلاعات به شمار می‌رود که از تأمین‌کنندگان تا مشتریان را شامل می‌شود.
به طور خلاصه می‌توان مزایای کنترل کیفیت زنجیره‌های تولید گوشت مرغ را در 6 آیتم زیر دسته¬ بندی کرد:
-کاهش قیمت تمام شده محصول بدلیل مدیریت واحد و کاهش هزینه
-توان بازاریابی و تولید مرغ سایز و باکیفیت
-تولید و صادرات بر اساس سفارش مشتری
-فراهم نمودن امکان عرضه مداوم و پایدار مرغ با شرایط بازارهای هدف
-بکارگیری تکنولوژی‌های نوین و افزایش کارایی منابع
-استفاده از برند خاص برای صادرات و افزایش کارایی منابع
از مسائل مهم در صنعت طیور تأثیر مسائل مختلف جهانی در بازار و مصرف آن می‌باشد که خارج از کنترل شرکت‌ها بوده و در زنجیره تأمین علاوه بر مسائل فنی، افزایش قدرت ریسک‌پذیری شرکت‌های بزرگ به آن اضافه می‌شود. برای افزایش ریسک در چالش‌های پیش روی صنعت طیور، زنجیره‌ها با کاهش قیمت تمام شده به‌عنوان رویکردی نوین در اقتصاد کشاورزی، قدرت بیشتری در مقابل این ریسک‌ها دارند از مواردی که باعث کاهش قیمت تمام شده می‌شود می‌توان به قیمت نهاده‌ها، کاهش هزینه تولید جوجه یک‌روزه، مدیریت پرورش و وسایل و تجهیزات مرغداری و… اشاره کرد.
تأثیرات زیست‌محیطی زنجیره تولید گوشت مرغ
بررسی عملکرد زیست‌محیطی در زمینه‌های صنعتی و کشاورزی امری مهم و ضروری برای بررسی پایداری نظام‌های تولیدی است. تغییرات اقلیمی و گرم‌شدن جهان در اثر انتشار گازهای گلخانه‌ای موردتوجه بسیاری از دانشمندان قرار گرفته است تا با مطالعه بر روی این مسئله از بروز فاجعه بزرگ انسانی جلوگیری به عمل بیاورند.
ازآنجائی‌که گوشت مرغ سهم بالایی در سبد غذایی مردم دارد و یکی از اساسی‌ترین محصولات برای تأمین پروتئین موردنیاز خانوارها می‌باشد به همین سبب میزان آلاینده‌ها در این بخش بالا می‌باشد که بررسی اثرات زیست‌محیطی تولید گوشت مرغ، امری ضروری به نظر می‌رسد.
نکات کلیدی در مدیریت زنجیره تولید گوشت مرغ
توجه به موارد زیر:
تعهد کامل در پرورش طیور
جزئیات و دقت در نظارت بر طیور
آموزش و دانش فنی در تولید گوشت مرغ
رعایت اصول بهداشتی و محیطی
اهمیت به امنیت زیستی
مدیریت استرس طیور
مدیریت آنتی‌بیوتیک در پرورش مرغ گوشتی
توجه به دانش تکنیکی و مکانیکی
پیوستن به زنجیره تأمین طیور
و توجه مستمر به فرایند برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل عملیات مرتبط با زنجیره تأمین در بهینه‌ترین حالت ممکن نکات کلیدی در زنجیره تولید مرغ را شکل می‌دهند. مدیریت زنجیره تأمین دربرگیرنده تمامی جابه‌جایی‌ها و ذخیره مواد اولیه موجودی در حین کار و محصول تمام شده از نقطه شروع تا نقطه پایان مصرف است. مدیریت زنجیره تأمین همچنین یک رویکرد یکپارچه‌سازی برای برنامه‌ریزی و کنترل مواد یا اطلاعات به شمار می‌رود که از تأمین‌کنندگان تا مشتریان جریان دارد.
تحلیل هزینه‌های زنجیره تولید گوشت مرغ
در برآورد و تحلیل هزینه‌های تولی گوشت مرغ می‌بایست به طور تخصصی به موارد زیر توجه ویژه داشت:
1: در ایجاد زنجیره تأمین در کشور باید به منابع آبی و دسترسی به آب توجه ویژه نمود. برای تولید یک تن گوشت مرغ 43۰۰ مترمکعب آب مصرف می‌شود و همچنین برای کشتار هر مرغ حدود 14 لیتر آب نیاز است؛ بنابراین آب نقش اصلی در تولید گوشت مرغ در شرایط بحرانی آب کشور دارد. مکانیابی ایجاد مزارع باید بر اساس دسترسی پایدار به منابع آب باشد.
2: دسترسی به دان باکیفیت یکی از شرایط اصلی تولید مرغ باکیفیت و با صرفه اقتصادی است و به علت دخالت دولت و شرکت پشتیبانی امور دام در فضای تولید و تأمین نهاده‌ها، برنامه‌ریزی صنعت مرغ کشور دولتی شده است. واگذاری عرضه تمام نهاده‌ها به بورس کالا می‌تواند نقش تعیین کننده ای در تأمین خوراک دام و طیور داشته باشد. استفاده از ابزار مشتقه بورس کالا به کاهش ریسک دسترسی به دان به موقع و باکیفیت کمک فراوان خواهد نمود.
3:شرایط آب و هوایی عامل تعیین کننده در ایجاد مزیت نسبی در تولید گوشت مرغ دارد. بسیار منطقی است که مکان یابی مزارع مرغ مادر و مرغ گوشتی در شرایط آب و هوایی معتدل باشد. استانهای شمالی کشور از این منظر وضعیت بسیار مناسبی دارند.
4: در فضای رقابتی دنیا، تولید تقاضا محور بوده و ابتدا مقصد تولید مشخص شده و سپس برنامه تولید اجرا می‌گردد. ایجاد بازار و یافتن سلایق بازار از شروط اصلی پایداری زنجیره تأمین گوشت مرغ در کشور می‌باشد.
5: باتوجه‌به اینکه در سالهای اخیر صنعت گوشت مرغ کشور رشد داشته است مکان یابی مزارع پرورش باید بنحوی باشد که دسترسی به بنادر و سیستم حمل و نقل بین المللی مثل شمال کشور و امکان ارسال محصولات به مناطق مختلف فراهم باشد.
تأثیرات استفاده از تکنولوژی در تولید گوشت مرغ
استفاده از تکنولوژی در تولید گوشت مرغ می‌تواند عملکرد و سودآوری این صنعت را تا حد بسیار بالایی بهبود بخشد. به طور مثال، استفاده از سامانه‌های خودکار غذادهی و آب‌دهی برای دام‌ها و طیور، زمان و هزینه را کاهش داده و باعث به‌حداقل‌رساندن ضایعات و افزایش بهره‌وری می‌شود. همچنین، استفاده از سامانه‌های هوشمند برای کنترل دما، رطوبت و برق مصرفی، باعث بهبود شرایط زیست‌محیطی محل پرورش و کاهش هزینه‌های انرژی می‌شود.
علاوه بر این موارد، استفاده از روش‌های پزشکی و تشخیصی جدید می‌تواند سلامت دام‌ها و طیور و کاهش نیاز به آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای شیمیایی را به همراه داشته باشد. در نتیجه، استفاده از تکنولوژی در پرورش دام و طیور باعث افزایش بهره‌وری و بهبود عملکرد و سودآوری در صنعت پرورش دام و طیور و در نهایت تولید گوشت مرغ خواهد شد.
آینده‌پژوهی در زنجیره تولید گوشت مرغ
امنیت غذایی، همواره از دغدغه‌های بشر بوده و با افزایش شدید جمعیت در دو سده اخیر تأمین امنیت غذایی پیچیده‌تر از هر زمان دیگری شده است. نرخ رشد مثبت جمعیت کره زمین نشانگر گسترده‌تر شدن ابعاد این مسئله در آینده است. ازاین‌رو، یکی از چالش‌های پیشرو، افزایش تولید غذا هم‌زمان با کاهش آلودگی و افزایش کیفیت آن و دستیابی همه به آن است. گوشت، یا به طور ویژه گوشت مرغ و تخم‌مرغ از جمله منبع‌های مهم غذایی انسان است. صنعت تولید گوشت مرغ در ایران، از نارسایی‌های بسیاری رنج می‌برد که باعث بهره‌وری پایین در این صنعت شده است. آینده‌پژوهی در زنجیره تولید مرغ، شناخت عامل‌های مؤثر بر بهره‌وری صنعت مرغ گوشتی در ایران را به دنبال خواهد داشت.
بررسی بازار و تقاضای زنجیره تولید گوشت مرغ
از ویژگی‌های مسلط جهان امروز می‌توان به جهانی‌شدن اقتصاد، تولید انبوه و ظرفیت مازاد در اکثر بازارها، رقابت بر مبنای زمان، انبوه اطلاعات و کارایی ارتباطات و دانش، اطلاعات و قدرت روزافزون مشتری اشاره کرد که این‌همه بیانگر یکپارچگی بازارهای جهانی و پیچیدگی روزافزون بازارها و پویایی محیط فراوری بنگاه‌ها و مؤسسات تولیدی و خدماتی است که رقابت نقش اصلی در آن دارد. صنعت گوشت مرغ کشور، در سالهای اخیر رشد مناسبی از نظر تولید و ایجاد مزیت رقابتی در کشور داشته است. گوشت مرغ به‌عنوان یکی از منابع اصلی تأمین پروتئین سبد خانوار مطرح است. بررسی فضای رقابتی موجود زنجیره تأمین گوشت مرغ در کشور به بهبود وضعیت و شناسایی فرصت‌های موجود در صنعت کمک فراوانی می‌نماید.
نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که بیشترین رقابت در حلقه کشتار و بسته‌بندی صنعت گوشت مرغ در کشور است. امید است که با افزایش شفافیت در زنجیره تأمین گوشت مرغ کشور به توزیع مناسب رقابت در حلقه‌های زنجیره تأمین گوشت مرغ در کشور کمک شود.
تحلیل عمیق و بررسی بازار و ارزیابی عوامل مختلف زنجیره تولید می‌تواند پیش‌بینی وضعیت سرمایه‌گذاری و چشم‌انداز روشن در این صنعت پیشروی ما قرار دهد.
ارزیابی تقاضای فعلی و پیش‌بینی شده برای گوشت مرغ در بازار هدف بسیار مهم است. عواملی مانند رشد جمعیت، تغییر عادات غذایی و شرایط اقتصادی می‌توانند بر تقاضا تأثیر بگذارد.
تجزیه‌وتحلیل سطح رقابت در صنعت تولید گوشت مرغ و سهم بازار بازیگران موجود ضروری است. درک اینکه چگونه زنجیره تولید برنامه‌ریزی شده شما را متمایز می‌کند و با مشاغل موجود رقابت می‌کند بسیار مهم است.
بنابراین، اتخاذ تصمیمات آگاهانه بر اساس تجزیه‌وتحلیل داده‌محور و درنظرگرفتن دقیق عوامل مختلفی تأثیرگذار بر بازار که می‌تواند بر موفقیت زنجیره تولید گوشت مرغ تأثیر بگذارد، ضروری است.
